Harmonogram Szkoły Ekopoetyki
ZJAZD 1: WPROWADZENIE DO ANTROPOCENU
19-21 czerwca 2020 (wyjazdowy)
Czym jest Epoka Człowieka? Dlaczego taka nazwa? Co definiuje Antropocen? Jakiego rodzaju wyzwania wiążą się z tym czasem? W jakim sensie Antropocen stanowi wyzwanie dla wyobraźni? Dlaczego o katastrofie klimatycznej tak trudno mówić? Dlaczego wypieramy prawdę? Konfrontacja z wiedzą naukową. Przepracowywanie reakcji na: lęk, chęć zaprzeczenia, złość i bezradność.
ZJAZD 2: MIT APOKALIPSY
18-19 lipca 2020 (wyjazdowy)
W The Mushroom at the End of the World Anna Lowenhaupt Tsing uzmysławia nam, że ludzie mają skłonność do opowiadania dwóch historii – historii sukcesu i historii klęski. Tak przedstawia się nasza opowieść o industrializacji: najpierw wielki sukces, szybki postęp, potem klęska i zniszczenie. Może jednak warto przyjrzeć się co znajduje się „między wierszami” tych historii? Na obrzeżach kapitalizmu (a teraz, jego ruin), tworzyły się i tworzą sposoby życia, formy współpracy (między ludźmi i więcej-niż-ludźmi), pomysły na przetrwanie. Przykładem, dla autorki, są grzyby – ale można znaleźć więcej takich przykładów. Zamiast myśleć w kategoriach tych wielkich narracji – POSTĘP, APOKALIPSA, lepiej inaczej sfokusować uwagę i zauważyć polifonię procesów zachodzących w różnych miejscach, na marginesach systemu: tam jest nadzieja.
ZJAZD 3: MIT POSTĘPU
5-6 września 2020 (Faktyczny Dom Kultury)
Mit postępu teoretycznie odróżniający człowieka od zwierząt, jest jedną z sił napędowych kapitalizmu. Jego głęboka struktura tkwi w całej naszej kulturze, ekonomii, psychologii. Cały czas mówi się o „wzroście gospodarczym” (alternatywne ekonomie dopiero raczkują). Na poziomie życia osobistego, bez przerwy kładzie się nam do głowy, że mamy przechodzić „metamorfozy” (schudnąć, stać się szczęśliwymi, że w życiu trzeba „do czegoś dojść”). Nawet nasze narracje o katastrofie zawierają w sobie ukrytą fantazję o (przerwanym) postępie.
Co ciekawe, można wykazać związek tego mitu z teleologią judeochrześcijańską – dążenie do wyzwolenia się z ograniczeń natury, pragnienie kontrolowania otoczenia, marzenie o osiągnięciu jakiegoś raju.
ZJAZD 4: MIT SIELANKI
10-11 października 2020 (wyjazdowy)
Co to jest sielanka? To sposób myślenia opierający się na tym, że jest gdzieś (nie tu!) jakieś miejsce, gdzie można harmonijnie współistnieć z przyrodą. Jedno ze źródeł fantazji sielankowej (czy „pastoralizmu”, jak chce Leo Marx) tkwi w klasycznej, bukolicznej poezji, inne – w Biblii (raj). ALE: ruchy kontrkulturowe też mają w sobie element pastoralny. Tkwi on mocno także w dyskursie ekologii. Warto pokazać zarówno naiwność pastoralizmu –jaką bywa pułapką, kiedy kapitalizm przechwytuje naszą nostalgię, tęsknotę za tym lepszym miejscem – jak i jego potencjalnie wywrotowy charakter. Pytanie o wolność: co to znaczy być wolnym w warunkach neoliberalizmu, który wpycha nam, jako wolność, możliwość wyboru produktu, usługi, stylu życia?
ZJAZD 5: PYTANIE O WYOBRAŹNIĘ
20-22 listopada 2020 (wyjazdowy)
Skoro rozmontowaliśmy podstawowe mity, co dalej? Teraz przechodzimy do kluczowej części kursu. Kryzys ekologiczny to w pierwszym rzędzie kryzys wyobraźni: co to znaczy?
Co to jest wyobraźnia? Czy da się pomyśleć wyobraźnię nie będącą emanacją indywidualnego geniuszu, a efektem współpracy? Także między gatunkami, sposobami życia i istnienia? Kolektywną, więcej-niż-ludzką wyobraźnię?
ZDAZD 6: TWORZENIE ALTERNATYWNYCH ŚWIATÓW
9-10 stycznia 2021 (Faktyczny Dom Kultury)
Skupimy się na próbie wyjścia poza utarte schematy myślenia, które rozmontowaliśmy podczas pierwszej części kursu. Zajmiemy się możliwościami wyjścia z marazmu i lekcjami płynącymi z twórczości więcej-niż-ludzkich istot. Przyjrzymy się twórczości artystów, którzy próbują wchodzić w głęboki kontakt z sensami wytwarzanymi przez inne istoty (poeta Jonathan Skinner, fotografik Xavi Bou). Alternatywne rozumienie polityki – czy da się pomyśleć politykę tak, aby było w niej miejsce dla nie-ludzi? Czy da się w taki sposób przemyśleć prawo?
ZJAZD 7 – KATASTROFA KLIMATYCZNA (PROBLEM SKALI)
20-21 lutego 2021 (Faktyczny Dom Kultury)
Z pewnością jednym z problemów jeśli chodzi o rozumienie katastrofy klimatycznej i mówienie/pisanie o niej jest kwestia skali. Jest to proces obejmujący całą Ziemię, wpływający na całość procesów podtrzymujących życie na planecie w sposób tak złożony, że właściwie nikt, kto nie jest klimatologiem, nie może tego dokładnie zrozumieć. Dlatego teoretyk Timothy Morton używa dla określenia zmian klimatycznych pojęcia „hiperobiektu.”
W jaki sposób przedstawiamy zmiany klimatyczne? Co nam dają statystyki i wykresy? Dlaczego prognozy na przyszłość są właściwie niemożliwe (jeśli chodzi o tempo zmian w poszczególnych miejscach na Ziemi)? Skąd czerpać RZETELNĄ WIEDZĘ na temat klimatu i możliwości działania?
W jaki sposób z tym problemem radzą sobie artyści? Dlaczego nauka potrzebuje artystów – również poetów, pisarzy, żeby zakomunikować szerokiemu odbiorcy to, co ma do przekazania?
ZJAZD 8: JAK PISAĆ O NIE-LUDZIACH
27-28 marca 2021 (terenowy)
Antropocentryzm, antropomorfizm, sprawczość, (samo)świadomość ekologiczna.
Jak przeważnie pisano o przyrodzie? Jak zachodnia filozofia i teologia odnosiła się do zwierząt?
ZJAZD 9: NADZIEJA W MROKU
28-30 maja 2021 (wędrowny)
Wyruszamy, by poszukać nadziei – w lesie, ale też we własnych tekstach, którymi podsumujemy całą szkołę.
Harmonogram jest orientacyjny. Instytut Reportażu zastrzega sobie prawo do zmian terminów poszczególnych zjazdów, prelegentów, tematów zajęć oraz miejsca zajęć.
Wybrana i wstępna bibliografia:
Coetzee, John. M. Elizabeth Costello. tłum. Zbigniew Batko (Znak, 2006)
Fiedorczuk, Julia. Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki (WN.Katedra, 2015)
Foer, Jonathan S. Klimat to my, tłum. Andrzej Wojtasik (Krytyka Polityczna, 2020)
Haraway, Donna. Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene. Duke University Press, 2017 (fragmenty)
Kafka, Franz. Przemiana. Sprawozdanie dla akademików (różne wydania)
Lem, Stanisław. Kongres Futurologiczny (różne wydania)
Le Guin, Ursula. „Słowo las znaczy świat”, Prószyński i S-ka 2015
Lowenhaupt Tsing, Anna. The Mushroom at the End of the World : On the Possibility of Life in Capitalist Ruins. (Princeton University Press, 2017)
Melville, Herman. Kopista Bartleby, tłum. Adam Szostkiewicz (Sic!, 2010)
Powers, Richard. The Overstory (Vintage, 2019)
Thoreau, Henry David. Walden (fragmenty, różne wydania)
Tokarczuk, Olga. Moment niedźwiedzia (Krytyka Polityczna, 2012)
Zajączkowska, Urszula. Patyki, badyle (Marginesy, 2019)
Szkołę Ekopoetyki wspierają:
